Ik ben een joodse vrouw van in de twintig. Wat dat precies betekent… weet ik niet altijd zo goed. Mijn leven draait namelijk niet enkel rond het jodendom, al speelt het wel een onmiskenbaar grote rol. Dit fenomeen is naar buitenstaanders toe moeilijk uit te leggen.
Want wat is een jood? Hoe ziet een jood eruit? Wat maakt iemand meer of minder joods? Wie zijn de echte joden? Zoals Rabbijnen urenlang aan een tafel kunnen zitten om over dat ene woord in de talmud te discussiëren, zo kunnen mensen uit het jodendom ook urenlang aan de sjabbat tafel kibbelen over wat het betekent om joods te zijn. Want er is geen juist antwoord. We komen van mijlenver en spreken vaak andere talen, onze tradities komen niet altijd overeen en er zijn verschillende gradaties van de religie – orthodox tot traditioneel tot liberaal seculair. Geen simpel antwoord dus.
Een paar jaar geleden had ik zo’n DNA test gedaan en kwam erachter dat ik 90.8% Ashkenazi ben. Mensen zouden dit niet raden. Vaak zeggen ze eerder Spaans, Russisch, Frans of zelfs Grieks. Want hoe zien joodse mensen er precies uit? Daar is ook geen duidelijk antwoord op. Donkere krullen, bruine ogen en een stereotypische jodenneus? Waarom is een van mijn nichten dan blond met blauwe ogen, terwijl ze net zo Ashkenazisch is als ik. Als je kijkt naar Russische en Ethiopische joden, hebben die qua looks ook niet enorm veel met elkaar gemeen.
Toen ik dertien jaar oud was ging ik wekelijks naar een karateclub. Een meisje daar vroeg of ik vaak terug naar huis ga. “Naar huis?” antwoorde ik verward. “Ja, naar Israël.” Dit vond ik een gek gegeven. Mijn ouders, grootouders en zelfs overgrootouders zijn allemaal in Europa geboren en getogen. Wel uit verschillende delen, maar het Israël dat in 1948 ontstond is niet mijn echte thuis (al voelt het wel vertrouwd). Het is niet omdat je joods bent dat je in Israël bent geboren en het is niet omdat je in Israël bent geboren dat je joods bent.
Een ras zou ik het niet per se noemen, een religie ook niet – een groot deel van de joden vandaag rijden gewoon op sjabbat, een natie is het ook niet altijd, een identiteit kan het zijn. Maar als je zelf weinig te maken hebt met het jodendom en het niet meteen als je “identiteit” beschouwt, kun je wel nog steeds als een joodse persoon gezien worden. Iets wat die identiteit versterkt is het feit dat we als volk vaak vervolgd zijn. Dit maakt dat we – ook in minder moeilijke tijden – steun zoeken in elkaar. Het is een vangnet waar je altijd op terug kan vallen
Volgens mij is het jodendom dus een familie. Net als in familie zijn we gelijkaardig en verschillend, houden we soms onwijs veel van elkaar maar kunnen elkaar vaak ook niet uitstaan. Ze zeggen altijd dat je je familie niet zelf kan kiezen – for better or for worse. En het is normaal dat je je soms ergert aan die neurotische oom of ratelende oma aan de keukentafel. Dat hoort erbij. Het is een onconventionele manier om een groep samen te brengen die niet per se veel met elkaar gemeen hebben. Wat we wel delen is een bijzonder gevoel van samenhorigheid.
